بوسانوا در برزیل

موسیقی کشور برزیل از پر انرژی ترین و شادترین موسیقی های دنیا است. این موسیقی ترکیبی است از سبکهای موسیقی آفریقا و اروپایی که هنگام ترکیب با فرهنگ و اتمسفر آمریکای لاتین به این درجه از نشاط و شادابی رسیده است. بسیاری از سبکهای موسیقی برزیل سر منشا سنتی یا مذهبی دارند که با گذشت زمان و تکامل به گونه های امروزی تبدیل شده اند. سامبا و بوسانوا (Samba and Bossa Nova) از مشهورترین سبکهای موسیقی مردمی برزیل هستند که در تمام دنیا شناخته و حتی بومی شده اند.هنگامی که در اواسط دهه ی ۵۰ میلادی موسیقی دانان برزیلی، ازجمله آنتونیو کارلوس جوبیم (Antonio Carlos Jobim)، یا نوازنده گیتار جاو گیلبرتو (Joao Gilberto) با موسیقی Cool Jazz ایالات متحده ی آمریکا آشنا شدند، خیلی زود متوجه شکوه هارمونی و ریتمهای غیر معمول آن شدند و شروع به استفاده از ضد ضربها توسط گیتار روی ریتم های محلی و مذهبی خود نمودند. نتیجه چیزی بود که امروزه همه ی ما آنرا به نام بوسانوا می شناسیم. از آن به بعد بوسانوا پایه ای شد برای موسیقی Jazz در برزیل و بسیاری دیگر از کشورهای آمریکای لاتین.

آنتونیو کارلوس جوبیم خیلی زود به عنوان مشهورترین موسیقیدان و آهنگساز بوسانوا در برزیل مطرح شد. مجموعه ی توانایی های او در نواختن پیانو، گیتار، آهنگسازی و خوانندگی از جمله عواملی بود که سبک بوسانوا را در میان مردم برزیل و دنیا محبوب کرد، به طوری که کارهای او امروزه در هر آلبوم بوسانوای لاتین، توسط نوازندگان مختلف اجرا می شود.

اجرای The Girl From Ipanema از آنتونیو کارلوس جوبیم

پس از او در دهه ی ۶۰ باید از سرجیو مندس (Sergio Mendes) نام برد که فعالیت هایش تاثیر زیادی در گسترش فرهنگ موسیقی بوسانوا در دنیا داشت. کارهای دهه ی ۹۰ این هنرمند برزیلی مرزهای بوسانوا را به سوی دنیای مدرن گشود. آلبوم بسیار مشهور Red Hot + Rio مجموعه ای از این کارها است که هنرمندانی چون استینگ (Sting)، جورج مایکل (George Michael)، دیوید بیرن (David Byrne) و ... در آن مجموعه ای از زیباترین کارهای بوسانوای دهه ی ۶۰ را به صورت مدرن اجرا کرده اند. اما با این وجود هنوز هنرمندانی هستند که در برزیل به سبک بوسانوای اصیل موسیقی اجرا می کنند، که روسا پاسوس (Rosa Passos) خواننده و نوازنده گیتار یکی از آنها است.

 Antonio Carlos Jobim & Elis Regina - Águas de Março

با گسترش رسانه ها و امکانات ارتباطی، اواخر دهه ی ۶۰، موسیقی برزیل با سبکهای جدید موسیقی در اروپا مانند راک (Rock) آشنا شد. آهنگسازان جوان شروع به ساختن موسیقی ترکیبی نموند؛ آنها سامبا، بوسانوا، جاز و راک را با فضای موسیقی مذهبی و ملی ترکیب کردند.

نمونه ریتم و توالی آکورد برای گیتار در بوسانوا

هر چند این نوع موسیقی نتوانست نام خاصی را برای خود داشته باشد، اما اصطلاح MPB به معنی موسیقی مردمی برزیل (Musica Popular Brasileira) بر سر زبانها افتاد. هنرمندانی چون چیکو بوارک (Chico Buarque)، کاایتانو ولوسو (Caetano Veloso) و گیلبرتو ژیل (Gilberto Gil) نمونه ای از مشهورترین موسیقی دانهای سبک MPB هستند.

نگاه دقیق تر به بوسانوا

اهمیت بوسانوا به عنوان اولین نمونه از ظهور مدرنیسم در موسیقی آمریکای لاتین بر هیچ یک از طرفداران موسیقی و منتقدان پوشیده نیست. اواخر دهه ی ۵۰ اغلب مردم قشر کارگر و فقیر در جشن ها و مراسم شادی خود از سامبا استفاده می کردند. اما قشر متوسط به بالای جامعه به نوع خاصی بالاد که به samba-canção معروف بود علاقه نشان می داد. با تولد بوسانوا قشر فقیر جامعه تقریبا سایر سبکهای موسیقی برزیلی را فراموش کردند و اوقات خود را تنها با این موسیقی می گذراندند، در حالی که اقشار متوسط به بالا در کنار بوسانوا به سبکهای سنتی تر مانند سامبا یا بالادهای مذهبی نیز کماکان می پرداختند.

بوسانوا فاکتورهای بسیاری را در سبکهای قدیمی تر خود دچار تحول کرد، دینامیک موسیقی، ریتم و هارمونی از یک طرف و تاکید بر خواننده به عنوان مرکز توجه موسیقی. به عنوان مثال به جای ریتم سنتی سامبا که به صورت دو ضربی نواخته می شد، بوسانوا با استفاده از درام ست های مدرن، ضد ضربها را وارد ریتم کرد. سازبندی ریتمیک موسیقی بر پایه ی درامز و باس شکل گرفت و گیتار کلاسیک به عنوان عامل اصلی نواختن ضد ضربها انتهاب شد. 

این سبک جدید موسیقی همچنین هارمونی و توالی آکوردهای جدیدی را وارد موسیقی برزیل کرد. استفاده از آکوردهای Altred و پیچیده به عنوان عنصری جدایی ناپذیر از این سبک موسیقی مورد قبول موسیقیدانان قرار گرفت.کاربرد ملودیهای کروماتیک با فاصله های دیسونانس در ابتدای معرفی این سبک موسیقی برای مردم قابل تحمل نبود اما خیلی زود طرفداران این سبک موسیقی شاد توانستند گوش خود را به درک این فاصله ها عادت دهند.

به ملودیهای پیانو و نحوه ی همراهی گیتار در این قطعه توجه کنید:

 Blue Bossa

 کاوه رهنما